İstanbul’da köle pazarında satılığa çıkarılan Ukraynalılar

Ukrayna tarihte mazlum bir ülke olmuş. Sadece Kırım Tatarlarının Osmanlı’ya sattığı Ukraynalıların sayısının 2,5 milyon kadar olduğu sanılıyor. Bu rakam, Afrika’dan Amerika’ya gönderilen kölelerin 1/6’sı kadar. Tatarlara da yaramadı bu coğrafya çünkü köle ticareti ters teper.

Evliya Çelebi, Kırım’ı ziyaret ettiğinde buradaki manzarayı ve köle pazarlarını uzun uzun anlatır. Hatta Kırım’daki Karasubazar şehrinin aslında “Köle pazarı” olmasından dolayı bu adı aldığını da çoğumuz bilmez. Bu şehrin günümüzdeki adı artık Bilohirsk olmuştur.

Şöyle diyor Evliya Çelebi “Orada bir ana oğlundan ve kızından, bir oğul babasından ve erkek kardeşinden koparılır ve ağıtlar, yardım çığlıkları, gözyaşı ve keder arasında satılırlar.”

Bunlar yaşanmış arkadaşlar.

Bu şehir ayrıca Kırımçak denen Türk yahudilerinin de merkezi idi. Darjusz Kołodziejczyk’in çalışmalarına göre 1400’lerin sonlarından 1700’lerin ortalarına dek her sene en az 10 bin Ukraynalı, Leh ve Litvanyalı Tatarlarca alınarak satılmış. Günümüzde Arap ve Anadolu coğrafyasındaki beyaz ten ve renkli gözde biraz de bunun kalıntısı vardır.

Fotoğraf makinesinin icad edildiği 1800’lerde ne Kırım kalmıştır ne de Tatarların köle ticareti. Ama İstanbul’daki köle pazarında çekilmiş bu fotoğraflar kalmış günümüze. Satılmak üzere bekleyen kadınlar. Ayrıca Fatih’teki Kadınlar pazarı semtinin de adı buradan gelmektedir.

Günümüzde büryan kebabı ve kuruyemiş pazarı ile hafta sonu müşterilerinden geçilmeyen bu mekanın geçmişte sayısız köle pazarlarından olduğunu pek azımız bilir. Kölelik bizde daha çok hizmetçi gibiyken Avrupa ve ABD’de büyük topraklarda ana işgücü olagelmiş.

Oxford Üniversitesinden Mikhail Kizilov, yazdığı bir bilimsel çalışmasında bu köle ticaretinin ana aktörü olarak yine bir Türk Yahudi toplumu olan Karaim’leri gösterir. Yani şimdiye dek Hitler’in vahşi zulmü ile üzüldüğümüz Karaimlerin esas şöhreti biraz da buymuş; Köle ticareti.

Özellikle Çerkezlerin kendi toplumlarının bir kısmını “alt kast” olarak görüp köleleri satması çok yaygındı. Çerkezlerde bazınız bilmez ama yakın zamana dek Anadolu’da 2 çerkez köyünden biri diğerinden kız almazdı. Sorsan cevap şuydu: “Onlar soylu klandan değiller. Biz Asiliz” Yan yana 2 köy. Biri diğeriyle evlenmiyor. Sebebi bu. İkisi de arpa ekiyor ikisi de malcılık yapıyor.